Emeklilik döneminde daha rahat etmeniz için emeklilik döneminizde iyi ki demek için Bireysel Emeklilik Sisteminde biriktirmeye hemen başlayabilirsiniz. Bilindiği üzere bireysel emeklilik sistemi 2003 yılında uygulamaya alındı. Ancak Devletimiz 2013 yılında devlet katkısı uygulamasına geçti. Daha sonra ise çalışanların bireysel emeklilik sistemine girmesini sağlayan 2017 yılında Otomatik Katılım Sistemi başlanıldı. Yeni bir uygulamayla ile şimdi Bireysel Emeklilik Sistemi için çok önemli yeni uygulamalar devreye alındı. Temmuz 2024’te başlayan çok uzun süredir üzerinde devletimiz tarafından yapılan çalışmalarla iki yeni uygulama başlatılıyor. Yapılan çalışma ile her iki uygulama da katılımcıları sistemde daha uzun süre tutmayı hedeflerken, sistemde olan katılımcıların Bireysel Emeklilik Sistemindeki birikimlerini kullanabilmesini ve nakit ihtiyaçlarının giderilmesini sağlıyor.
Yapılan bu değişiklikle Bireysel Emeklilik Sisteminden çıkışları önleyecek adım oldu. Mevcut durumda isteyen herkes Bireysel Emeklilik Sisteminden çıkabiliyor. Günümüzde çalışanların yüzde 75'i Bireysel Emeklilik Sisteminden çıkmış durumda. Nakit ihtiyacı, evlilik, askerlik gibi durumlardan ötürü birçok kişi Bireysel Emeklilik Sisteminden ayrılıyor. Bu nedenle hükûmet sistemden tamamen çıkmadan belirli hâllerde birikimlerin bir kısmının çekilmesine yönelik yeni düzenlemeler yaptı. Bu düzenlemelerin çoğu 1 Temmuz itibarıyla yürürlüğe girdi.
Bu uygulamayla uygulamaların neler olduğu benzerliklerini ve farklılıklarına farklı açıdan kontrol edelim.
Son düzenlemelerle birlikte Bireysel Emeklilik Sistemi ile ilgili dikkate çeken avantajlar; kısmi çekiş hakkı, temlik hakkı, yüzde 25 yerine yüzde 30 oranında devlet katkısı, 45 yaş üstü vatandaşların otomatik katılım sistemine dâhil olma hakkı ve toplu katkı payı ödemesi yapan katılımcılara yıllara sâri devlet katkısı verilmesi avantajlarının sağlanmasıdır.
Bireysel Emeklilik Sistemindeki on sekiz yaş altında olanların sisteme alınmasıyla Türkiye’de elli altı yıl sürecek olan yatırım yolculuğu başlamış oldu artık. On sekiz altı yatırım için elli yıldan fazla, insan hayatında bu şekilde, inişleri çıkışları, gelirleri, giderleri var olmaya devam edecek Bireysel emeklilik sisteminde bu sisteme katkı payı ödemenin yanında bireysel emeklilik sisteminde toplanan birikimlerden faydalanamamak, katılımcıları endişelendiriyordu ancak yatırımcılar olarak çok fazla ihtiyaçları günümüz koşullarında oluştu, nakit ihtiyacı olanlar; evi olmayan , arabası olmayan ve alırken ben nasıl araç alacağım diyenler artık, Bireysel emeklilik sisteminde katılımcıların temkinli yaklaşmasına, zaman zaman da uzak durmasına neden oluyordu. Bu sorular genellikle Bireysel emeklilik sisteminde uzun zamandır aşılmaya çalışılıyordu. Yapılan çalışmalarla sözleşme acil ihtiyaçlar için gibi düşünülüyordu. Bireysel emeklilik sistemine zorunlu ihtiyaçlar için sözleşmesini sonlandırmak zorunda kalıyor, buradaki bütün birikimi alarak Bireysel emeklilik sisteminden çıkmak zorunda kalıyor veya çıkıyordu. Burada da bir taraftan sistemin hedefleriyle uyuşmuyor, diğer yandan devlet katkılarından tam olarak faydalanılamadığı, kesinti ödendiği ve yüksek oranlı stopaj dolayısıyla katılımcıların şikâyetlerine neden oluyordu. Bireysel emeklilik sisteminde yeni başlayan bu güzel iki uygulama ile, bu sorunlara çare olması amacıyla sistemde bulunanlara yardımcı olmak amacıyla gündeme alındı ve uygulamaya başlandı artık katılımcılar için kolaylıklar sağlandı. Yapılan çalışmalar sonucunda Bireysel emeklilik sisteminde olanlara biriktirmiş oldukları birikimleri karşılığında kredi imkânı sağlanacak.
Bu uygulamayla Bireysel emeklilik sisteminde bulunan gönüllüler ile otomatik katılım sisteminde tarafındaki sözleşmeler, bankalarda teminata kabul edilerek, kredi kullanmak mümkün olabilecek. Böylece hem katılımcının birikimleri teminat için kurulan özel fonlar aracılığıyla sistem içinde kalmaya ve değerlenmeye devam edecek, hem de katılımcı bankadan uygun faizlerle kredi kullanabilecek. Bireysel emeklilik sisteminde katılımcı birikimlerini alarak sistemden ayrılmak zorunda kalmayacak ve sistemdeki kazanılmış haklarını korumaya devam edecek. Bu uygulama katılımcıların acil ihtiyaçlarının giderilmesini sağlayacak ama aynı zamanda Bireysel emeklilik sisteminden birikimler de sistemde değerlenmeye devam edecek. Özellikle sistemin avantajlarından faydalanmak için çok önemli olan ‘başlangıç tarihinden kaynaklanan’ haklar korunacak.
Şahıslara kısmı ödeme hakkında 1 Temmuz 2024 tarihinde uygulamaya başlayan kısmi ödeme hakkı, katılımcıların belli koşullarla sistemdeki birikimlerinden faydalanmasını amaçlıyor, bireysel emeklilik sisteminde bulunanların. Afet durumları olmak üzere, evlilik, konut alımı ve üniversite eğitimi nedeniyle bireysel emeklilik sistemindeki birikimlerden çekim yapılabilecek. Burada afet durumu hariç olmak üzere bu haktan faydalanmak üzere sistemde en az 5 yıl tamamlamış olmak ve en az beş aylık brüt asgari ücret tutarında bir katkı payı ödemek gerekiyor. Gönüllü bireysel emeklilik sisteminde tarafındaki sözleşmeler her iki uygulamadan da faydalanabilirken, ortak kullanım sistemi tarafındaki birikimler karşılığında bankalardan kredi kullanılabilecek ama ortak kullanım sistemi sözleşmesi olan çalışanlar, kısmi ödeme hakkından faydalanamayacak. Kısmi ödemede devlet katkılarının da bir kısmı kullanılabilecek. Ama birikimler karşılığında kredi kullanırken katılımcı sadece kendi birikimlerini teminata verebilecek, devlet katkılarını kullanamayacaktır. Birikimler karşılığında kredi kullanırken herhangi bir koşul aranmayacak. Sadece kredi tutarının en az %20 fazlasının teminata alınması gerekiyor. Kısmi ödemede katılımcının sistemde en az beş yılı tamamlaması ve en az 5 brüt asgari ücret tutarında katkı payı ödemiş olması gerekiyor.
Kısmi ödeme almak için sistemden an az 3 yıl ayrılmayacağına dair taahhütte (eğitim için 4 yıl) bulunmak gerekiyor. Birikimler karşılığında kredi kullanırken ise taahhüt istenmiyor ama kredi borcu kapanana kadar katılımcının sistemden çıkışına da izin verilmiyor.
Bireysel emeklilik sisteminde katılımcı doğal afet, evlilik, konut ve eğitim nedenleriyle birer kez talepte bulunabiliyor. Her beş yılda bir, farklı bir nedenle kısmi ödeme alınabilecek. Bireysel emeklilik sisteminde birikimleri karşılığında kredi kullanabilmek için herhangi bir bekleme süresine gerek yok. Katılımcı kredi borcunu kapattıktan sonra tekrar BES birikimlerini teminat göstererek kredi kullanabilir.
Bireysel emeklilik sisteminde kısmi ödeme hakkının kullanımı sistem dışına para çıkması anlamına gelirken, birikimler karşılığında kredi kullanımında teminattaki birikimler, sistem içinde kalarak değerlenmeye devam ediyor.
Çok önemlisi de konut alımı için kısmen ödeme hakkından faydalanan katılımcı, başvuru tarihinden 2 ay öncesine kadar veya kısmen ödeme tarihinden itibaren iki ay içinde aldığı konutun, kendi adına en az yüzde 50 sahiplik payını gösteren kat mülkiyeti veya kat irtifakı kurulmuş tapu belgesinin bir nüshasını şirkete ibraz etmek zorundadır. Bireysel emeklilik sistemine başvuru yapmakta kolay olacak kısmen başvuruya imkân verilen durumlarda biri bulunması halinde herkes bireysel emeklilik sistemindeki katılımcı olan, şirketlerinin internet sayfalarından başvuru yapacaklar. Ancak şartı tutanlara bireysel emeklilik sistemindeki ait olduğu şirketi kendilerine ödemeleri yapılacaktır.
Devlet katkısı için üst limit olarak bir takvim yılı içinde ödenen toplam devlet katkısı, ilgili yıl için belirlenen yıllık toplam brüt asgari ücret tutarının %30’unu aşamaz.
Yıllık brüt asgari ücret tutarı, ilgili hesaplama dönemine ilişkin olarak on altı yaşından büyükler için açıklanan brüt asgari ücret dikkate alınarak hesaplanır.
Devlet tarafından, bireysel emeklilik sistemine düzenli veya toplu olarak yatırdığınız tüm katkı paylarının %30’u oranında bireysel emeklilik hesabınıza ödenen tutardır.
Örneğin; aylık 600 TL ödüyorsanız adınıza her ay 180 TL, 2400 TL ödüyorsanız 720 TL devlet katkısı ödenir
2024 yılı için yıllık brüt asgari ücret tutarı 240.030 TL’dir. 2024 yılı içinde bireysel emeklilik hesabınıza ödenebilecek toplam devlet katkısı maksimum 72.009 TL olacaktır.
Birden fazla bireysel emeklilik sözleşmem var ise Devlet katkısı üst limiti hesap bazında değil, katılımcı bazında hesaplanır. Birden fazla sözleşmeniz varsa, devlet katkısı her bir sözleşme için ilgili ayda ödediğiniz katkı paylarının ağırlığı dikkate alınarak sözleşmeleriniz arasında paylaştırılır. Bir takvim yılı içinde ödenen toplam devlet katkısı, ilgili takvim yılı için belirlenen yıllık toplam brüt asgari ücret tutarının %30'unu aşamaz.
Bireysel Emeklilik Sistemine (BES) bakıldığında sisteme kayıtlı olanlar için yeni olanak sunmuş ve bu olanaklardan yararlanmak için 1 Temmuz 2024 tarihi olarak yürürlüğe girmiştir.